تاثیر تفسیر ساختاری بر معنی آیات در سوره شوری

یکی از مباحث برجسته علوم قرآنی، مسئله تناسب و ارتباط آیات با یکدیگر است. چه ‏بسا هر خواننده متفکری با قرائت آیات یک سوره، به نظم و ارتباط شگفت‏انگیز بین آنها پی‏می‏برد. اما نکته مهمی که کمتر بدان توجه شده است، ارگانیزم و هماهنگی کلی آیات یک سوره است؛ بدین معنا که هرسوره، غرض واحد و مشخصی دارد و آیات آن، در نظمی منطقی و ارگانیک، به غرض سوره مرتبط شده اند. از این رو با بررسی نحوه ارتباط آیات هرسوره با سوالات متعددی مواجه می شویم؛ آیا هرسوره دارای یک هدف است؟ یا سوره‏ها به ویژه سوره‏های بزرگ، دارای اهداف و غرض‏های متنوع و متفاوت می‏باشند؟ به عبارتی آیا آیات یک سوره همچون خطوط پراکنده و بی‏نظمی هستند که هیچگونه ارتباط ساختاری میان آنها وجود ندارد یا این خطوط به ظاهر پراکنده، از یک ارتباط منظم هندسی برخوردارند؟ در صورتی‏که با دلایل متعدد عقلی و نقلی، وجود غرض واحد در هر سوره اثبات گردد، از چه مکانیزم و روشی می‏توان برای کشف اغراض مذکور استفاده نمود؟ پاسخ گویی به این سوالات، مفسران و قرآن‏پژوهان را به تکاپو و تلاش دامنه داری کشانده است؛ بگونه‏ای که اکنون کمتر دوره تفسیری یا کتاب علوم قرآنی را می توان یافت که از مباحث مربوط به ارتباط آیات خالی باشد. بنابراین از آنجایی که نگرش ساختاری به سوره‏های قرآن، نتایج و پیامدهای سودمندی را به دنبال داشته است، از این رو در این پژوهش به ترسیم ساختار هندسی سوره شوری در قالب تفسیر المیزان علامه طباطبائی، تفسیر البنائی بستانی و تفسیر فی ظلال القرآن سید قطب پرداخته شده و وجه تمایز آن با تفاسیری غیر ساختاری همچون تفسیر اطیب البیان بیان گردیده است. در این پژوهش، پس از بیان ویژگی ها و ثمرات ساختار هندسی سوره‏ها که از مهم‏ترین ثمرات آن ها می‏توان به کشف افق‏های جدید در اعجاز قرآن و مقابله با شبهه ‏افکنی‏های خاورشناسان در زمینه فقدان نظم در قرآن و آشنائی سریع و آسان با مفاهیم قرآن اشاره نمود، دلایل عقلی و نقلی موافقان و مخالفان ساختار هندسی سوره‏ها بررسی و ارزیابی شده است. و در نهایت با اتکاء به قوت دلایل طرفداران نظریه ساختار هندسی سوره‏ها، این نظریه تقویت شده است. در فصول بعدی به بررسی نوع سبک ساختاری سوره شوری در تفاسیر ساختاری و محاسن و معایب هر یک پرداخته شده، که علامه طباطبائی از سبک گزارش اجمالی، دکتر محمود بستانی از ترکیبی از دو سبک گزارش محتوایی و نمودار موضوعی و سید قطب نیز تا حدودی از روش و سبک نمودار محتوایی در تفسیر آیات سوره بهره جسته است. و در انتهای پژوهش به تفاوت تفسیری برخی از آیات سوره شوری، از دیدگاه ساختاری و غیرساختاری، پرداخته شده که در نگاه ساختاری، هر یک از مفسران، آیه را با موضوع اصلی در ارتباط دانسته و با توجه به آن، آیه را تفسیر کرده اند؛ در صورتی که در نگاه غیر ساختاری، بدون توجه به ارتباط آیات با همدیگر و با محور اصلی سوره به تک تک آیه نگریسته و به تفسیر ظاهری آیات بسنده کرده اند.